تاکید بر بعد هدایتی _- تربیتی قرآن در دوره­های معاصر تفسیری از عوامل گرایش نگرش جامع گرایانه به سوره­ های قرآن است که مورد توجه قرآن پژوهان مسلمان قرار گرفته است. هفت سوره اسراء، حدید، حشر، صف، جمعه، تغابن و اعلی که با تسبیح و تنزیه خدای متعالی شروع شده مسبحات و عرائس قرآن لقب گرفته­اند و دارای رویکردی واحد و مشترک هستند. برای دستیابی به این رویکرد واحد و هماهنگی و نظام این 7 سوره پس از بیان معیارهایی به مقایسه لفظی، محتوایی و سیاقی سوره­ ها پرداخته شده است.

یکسانی و تشابه شروع این سوره‌ها و کثرت کاربرد اسمای حسنای الهی نسبت به سوره‌های دیگر و بعضی اسماء و صفات مشترک از مشترکات لفظی این مجموعه است. از جمله مشترکات محتوایی این سوره‌ها پرداختن از همان آغاز سوره به تسبیح و تنزیه الهی برای درک بهتر توحید است. در اغلب این سوره­ها نقش «رسول الله» در بخش­های مختلف ولایت تشریعی، به خصوص مسأله جنگ و رهبری سیاسی جامعه مورد توجه قرار گرفته است. و آنچه توصیه شده اطاعت از خدا و رسول در این گونه امور و عدم عصیان و نفاق در برابر دستورات حضرتش است . در اغلب این سوره ها از مومنین راستینی نام می برد که با جان و مال در راه خدا جهاد می کنند و به این وسیله صدق ایمان خود را ثابت می نمایند و منافقینی که علی رغم اسلام آوردن حاضر به شرکت در جهاد نیستند به نحوی از آن شانه خالی کرده یا با دشمنان ارتباط خائنانه برقرار می نمایند.

آنچه محور اصلی در هماهنگی مسبحات به شمار می­آید این است که بعد از تکیه بر مسأله توحید که خمیرمایه همه اوصاف جمال و جلال و ریشة معرفت الهی است. به ذکر اوصاف جمال و جلال خدا می‌پردازد. و این مجموعه را با این ویژگی خاص و هماهنگی در جهت بیان و کثرت اوصاف الهی، زیبایی­های این سوره­ ها را مضاعف و به عنوان عرائس القرآن نمایان کرده است. از آنجا که معرفت توحیدی که از راه تهذیب نفس و شهود باطن به دست آید، هرگز با عوامل بیرونی، از بین نمی رود. زیرا چنین معرفتی از درون انسان نشأت گرفته و با جان سالک متحد است. در این سوره ها این مسأله مهم در کنار معرفت توحیدی بیان شده است.برای دسترسی به مشترکات سیاقی سوره ها بعد از بیان سیاق آیات هر سوره خطوط کلی معارف آن سوره بیان و از مقایسه آنها خطوط مشترک توحید، نبوت، معاد، ایمان و نفاقبین مجموع مسبحات یا اغلب آن­ها حاصل شد.

کلید واژه: مسبحات، توحید، مشترکات، تسبیح ، هماهنگی، نظام.